Thoái hóa giác mạc, bệnh liên quan đến tuổi già
Thoái hóa giác mạc là gì?
Thoái hóa giác mạc được hiểu là một bệnh về mắt, bệnh tổn thương ở những bệnh nhân đã trưởng thành do sự thoái triển của mô tế bào giác mạc hoặc sự lắng đọng bất thường của các chất nào đó trong mô giác mạc, hậu quả của quá trình dài viêm nhiễm hoặc chấn thương…
Nguyên nhân của bệnh thoái hóa giác mạc
Thoái hóa giác mạc có liên quan đến tuổi già
Thoái hóa vòng cung rìa giác mạc ở người già
Là tổn thương thường gặp ở cả hai mắt do lắng đọng lipid, ban đầu ở nửa trước màng Descement, sau lan tiếp lên lớp nhu mô trước đến sát màng Bowman. Hình ảnh lâm sàng biểu hiện bằng dải lắng đọng lipid vùng rìa rộng khoảng 1mm, bắt đầu xuất hiện ở cực trên và dưới, sau lan vòng theo chu vi.
Bờ phía trung tâm giác mạc đục tỏa lan trong khi bờ phía ngoài rõ nét và cách rìa bằng một khoảng giác mạc trong. Đôi khi khoảng giác mạc trong này hơi bị mỏng hơn bình thường.
Thoái hóa rìa Vogt
Đây là loại thoái hóa già thường hặp, vô hại, được đặc trưng bởi một dải thoái hóa hẹp, trắng như vôi chạy dọc theo rìa giác mạc phía mũi hoặc phía thái dương, xuất hiện cả hai mắt, có thể phân cách vùng rìa bằng một khoảng giác mạc hoặc liền thẳng ra rìa.
Thoái hóa giác mạc Guttata
Là sự tích tụ collagen ở mặt sau màng Descement, hình thành chủ yếu do sự bất thường của các tế bào nội mô và tạo nên hình ảnh như mụn cóc mắt sau giác mạc. Khám sinh hiển vi đèn khe với ánh sáng phản chiếu từ mống mắt và với độ phóng đại lớn có thể thấy ở mặt sau giác mạc không bằng phẳng và không mịn, có những hạt lấm tấm và đoi khi có hình ảnh “mặt kim loại rỗ”.
Trong những trường hợp nặng hơn có thể thấy sắc tố bám trên mặt màng Descement. Các đốm Guttata thường không ảnh hưởng gì tới thị lực bệnh nhân và vô hại. Tuy nhiên đôi khi nó lại báo hiệu giai đoạn sớm của loạn dưỡng nội mô Fuchs
Thoái hóa giác mạc dạng da cá sấu
Là tổn thương nhu mô nông giác mạc dưới dạng những ổ màu trắng xám đa giác cạnh đó là những vùng giác mạc trong bình thường. Hạn hữu cũng có trường hợp tổn thương nằm ở nhu mô sâu.
Thoái hóa mỡ giác mạc
Là tổn thương nhiễm mỡ giác mạc do nhiều nguyên nhân:
Thoái hóa mỡ nguyên phát
Ít gặp, có tính tự phát và không kèm tân mạch giác mạc. Biểu hiện lâm sàng là những đám lắng đọng màu trắng hoặc vàng chứa đựng cholesterol, mỡ và phospholipids.
Thoái hóa mỡ giác mạc thứ phát
Hay gặp có liên quan tới tiền sử chấn thương hoặc bệnh lý giác mạc có nhiều tân mạch như herpes giác mạc hoặc viêm giác mạc hình đĩa do zona.
Với bệnh thoái hóa mỡ giác mạc cần điều trị các bệnh lý giác mạc, là căn nguyên gây thoái hóa như herpes tái phát, viêm giác mạc do zona điều trị dai dẳng…
Hạn chế sự thẩm thấu mỡ vào ổ thoái hóa bằng biện pháp đốt mạch máu chính dẫn đến ổ thoái hóa mỡ: dùng laser argon hoặc đầu đốt điện đông dưới hiển vi phẫu thuật. Ghép giác mạc xuyên có tiên lượng thành công cao.
Thoái hóa dải băng
Thoái hóa dải băng là tổn thương có lắng đọng muối canxi trong lớp dưới biểu mô và phần trước màng Bowman do các nguyên nhân:
Tại mắt do viêm mống mắt – thể mi mạn tính, sau chấn thương gây tổn thương màng bồ đào hay do tồn tại silicon lỏng trong tiền phòng.
Rối loạn chuyển hóa gây tăng canxi máu
Di truyền trong các bệnh loạn dưỡng dải băng di truyền hoặc bệnh vẩy cá.
Thoái hóa ở người già.
Thoái hóa dải băng có tổn thương bắt đầu từ giác mạc cạnh rìa vùng khe mi, thường ở phía trong với đám lắng đọng canxi dưới biểu mô có ranh giới sắc nét phía bờ sát vùng rìa. Canxi dần tiến sâu vào giác mạc tạo thành dải băng vắt ngang trung tâm giác mạc, giữa đám vôi hóa trăng shình thành những lõ hổng nhỏ trong suốt hoặc đôi khi tạo khe nứt. Muộn hơn trên mặt đám thoái hóa sẽ hình thành những nốt hạt nổi gồ lên.
Để điều trị thoái hóa dải băng, cần chà bỏ lớp vôi hóa bằng cách dùng muối versenat tẩm tăm bông đặt lên giác mạc đã được lột sạch biểu mô đến khi canxi hoàn toàn mất hết. Sau đó gọt giác mạc bằng cách sử dụng dao tròn gọt giác mạc lớp thật mỏng đến hết phần thoái hóa hoặc bằng laser excimer tùy vào tình trạng bệnh.
Thoái hóa dạng nốt Salzmann
Thoái hóa thường xảy ra ở những mắt có quá trình viêm mãn tính, đặc biệt là bệnh mắt hột có lông quặm và viêm giác mạc mụn bọng kéo dài.
Biểu hiện là giác mạc vùng có sẹo cũ hoặc ở giáp ranh vùng giác mạc trong đó những tổn thương nhu mô màu ghi trắng nổi gồ lên mặt biểu mô, xung quanh tổn thương có lắng đọng sắc tố như sắt ở biểu mô.
Để điều trị thoái hóa giác mạc dạng nốt Salzmann này, bác sĩ thường cạo bỏ biểu mô hoặc gọt giác mạc lớp nông. Đối với tổn thương sâu có thể ghép giác mạc lớp hoặc xuyên.
Ths.BS Nguyễn Thị Thu Thủy
