Bệnh lý giác mạc do liệt dây thần kinh: triệu chứng và cách điều trị
Bệnh lý giác mạc do liệt dây thần kinh xảy ra trên mắt mất cảm giác giác mạc. Mặc dù cơ chế gây bệnh chưa rõ ràng nhưng vai trò của thần kinh cảm giác giác mạc rất quan trọng trong việc duy trì sự lành lặn của biểu mô giác mạc. Khi mất vai trò của thần kinh cảm giác, giác mạc trở nên phù nề, các tế bào biểu mô bị bong do rối loạn chuyển hóa.
Bệnh lý giác mạc do liệt dây thần kinh là gì?
Liệt dây thần kinh số 7 hay còn gọi là dây thần kinh mặt, dây thần kinh hỗn hợp có đủ các chức năng của một dây thần kinh ngoại vi như vận động, cảm giác, thực vật, dinh dưỡng và phản xạ.
Khi bị liệt dây thần kinh mặt gây ra liệt các cơ mặt, khiến mi dưới cách xa vùng rìa, sa xuống làm hở lộ kết mạc nhãn cầu. Khe mi mất đối xứng. Nhắm mắt không kín để hở kết mạc hoặc giác mạc. Do sức nặng và co kéo từ vùng má, mi dưới dần dần sẽ bị lộn mi.
Liệt dây thần kinh không chỉ gây liệt mặt, méo miệng, nói ngọng, miệng không khép kín mà mắt cũng nhắm không kín như bình thường, cũng có thể khiến bệnh nhân bị giảm tiết nước mắt. Tình trạng này phản ánh tổn thương thần kinh trung gian phía trên hạch gối của thần kinh VII. Khi liệt dây thần kinh kéo dài sẽ làm ảnh hưởng trực tiếp đến giác mạc, kết mạc.
Xem thêm: Bệnh liệt dây thần kinh số IV và số VI
Nguyên nhân của bệnh lý giác mạc do liệt dây thần kinh
Bệnh lý giác mạc do liệt dây thần kinh có thể do bệnh mắc phải tác động lên dây thần kinh số V như viêm giác mạc do virus herpes, zona, đái tháo đường hay bệnh phong; hoặc cũng có thể bẩm sinh không di truyền gia đình như hội chứng Riley – Dey… Cũng có người mắc bệnh sau khi được phẫu thuật cắt bỏ hạch thần kinh số V để điều trị chứng chảy mồ hôi tay.
Liệt dây thần kinh có thể do nhiễm lạnh đột ngột, khi gặp gió lạnh buốt từ bên ngoài khiến cơ thể nhiễm lạnh. Khi bị lạnh đột ngột, mạch máu bị co thắt lại, dẫn đến thiếu máu nuôi dưỡng và sưởi ấm làm cho dây thần kinh bị phù lên, chèn ép và dẫn đến liệt.
Có thể do virus ở vùng tai mũi họng hoạt động mạnh, nhất là virus cảm cúm ảnh hưởng đến dẫn truyền của dây thần kinh số 7, dẫn đến bị sưng phù và bị liệt.
Có thể do zona hạch gối dẫn đến tổn thương Zona dạng mụn nước vùng tai, gây liệt mặt ngoại vi, giảm cảm giác cơ mặt, mất vị giác 2/3 trước lưỡi, tê lưỡi, ù tai, nghe kém…
Do bị chấn thương, phẫu thuật vùng tai, viêm tai, khối u trong xương đá, u tuyến mang tai, vùng hàm mặt rất dễ dẫn đến bị liệt dây thần kinh số 7, gây khô mắt, mắt nhắm không kín hoặc chảy nước mắt, ù tai nghe vang đau nhức đầu, giảm tiết nước bọt hoặc chảy nước dãi.
Do mắc các bệnh lý về mạch máu: Mạch nuôi dây thần kinh bị co thắt gây ra các hiện tượng thiếu máu cục bộ, gây ra hiện tượng phù nề. Hiện tượng này tiến triển nghiêm trọng đặc biệt vào mùa lạnh, nhiều gió hoặc ban đêm.
Triệu chứng của bệnh lý giác mạc do liệt dây thần kinh
Khi nặng khi nhẹ, cố bệnh nhân có biểu hiện nặng ngay từ đầu cũng có người bệnh kéo dài nhiều năm mới nặng lên. Ban đầu biểu hiện bằng những chấm bong biểu mô nông tập trung ở giác mạc vùng khe mi, sau đó tế bào biểu mô màu trắng xám, trên gaics mạc xuất hiện những ổ thẩm lậu nhỏ và phù. Tình trạng biểu mô hóa chậm trễ khó khăn làm tăng nguy cơ bội nhiễm vi khuẩn hoặc nấm cho giác mạc.
Khi liệt dây thần kinh mặt sẽ ảnh hưởng đến bài tiết tuyến lệ, gây chảy nước mắt nhiều và liên tục, tuyến nhầy niêm mạc mũi, miệng, hầu và các tuyến nước bọt dưới hàm, dưới lưỡi, mất cảm giác vị giác, tê trước đầu lưỡi, chảy nước dãi và tiết nhiều nước bọt hơn bình thường.
Điều trị bệnh lý giác mạc do liệt dây thần kinh
Khi bị liệt mặt, cần đến ngay bác sĩ chuyên khoa thần kinh để được chẩn đoán chính xác và loại trừ một số bệnh nguy hiểm khác cũng gây liệt mặt như chấn thương sọ não, tai biến mạch máu não, u não… Ngoài ra, cần điều trị sớm các chứng viêm nhiễm ở tai, mũi, họng và đề phòng chấn thương sọ ở vùng thái dương, xương chũm.
Trong 7-10 ngày đầu, nên dùng thuốc chống viêm corticoid, kháng sinh, tiêm bắp vitamin nhóm B (B1, B6, B12). Đồng thời, cần phối hợp tập vận động xoa bóp cơ mặt hằng ngày, mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 4-5 phút. Xoa từ cằm lên trán nhằm tăng cường tuần hoàn chống sự co cứng cơ mặt.
Trường hợp hở mi do liệt dây thần kinh VII có thể tiêm độc tố botilium vào cơ nâng mi gây sụp mi tạm thời hay khâu cơ mi để bảo vệ giác mạc
Trong trường hợp đã có tổn thương giác mạc, cần sử dụng nước mắt nhân tạo phối hợp băng chặt mắt hoặc sử dụng kính tiếp xúc mềm loại có độ thẩm thấu khí cao có thể đeo suốt ngày.
Phòng ngừa bệnh lý giác mạc do liệt dây thần kinh
Để phòng ngừa bệnh lý giác mạc do thần kinh, cần tránh những hoàn cảnh tác động để tránh bị liệt dây thần kinh như tránh bị lạnh khi đi tàu xe, nên đóng cửa sổ khi ngủ tránh gió lùa, người già ban đêm không nên ra ngoài đi vệ sinh, mùa nóng không nên để quạt, điều hòa thổi thẳng vào mặt khi ngủ.
Để bảo vệ mắt bên liệt khỏi gió bụi và tránh biến chứng viêm loét giác mạc, cần đeo kính râm và rửa mắt hằng ngày bằng dung dịch nước muối Nacl 0,9%, hoặc nước mắt nhân tạo.
Có thể dùng băng dính cắt theo hình chữ Y dán đảo ngược, một đầu vào trán, hai đầu kia vào môi dưới và môi trên để nâng cơ mặt khỏi bị sệ.
Khi điều trị nội khoa có kết quả, cần giảm dần liều thuốc. Người bệnh nên đứng trước gương tự tập luyện phục hồi chức năng.
Liệu pháp điều trị bằng phẫu thuật được chỉ định khi điều trị nội khoa không có kết quả.
